The letter below was written by a friend of mine, after I asked him to sit and write down his emotions and memories on his investing journey. This happened shortly after he capitalised on a massive investment success, just this summer.
The letter is written in Greek. Please do me a favour and forward it to any Greek-speaking investors that you think could benefit from this man’s journey, his experiences — and what he learned from them.
Τον Philo τον γνωρίζω εδώ και περίπου 20-25 χρόνια. Ο Philo σήμερα στη ζωή του ασχολείται επαγγελματικά με αυτό που πάντα ήθελε να κάνει από εφηβική ηλικία ακόμα, ήθελε να ασχολείται με τις χρηματαγορές. Είναι από τους λίγους νεαρούς που γνώρισα που είχαν ξεκάθαρη άποψη τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους και το πέτυχε.
Οι περισσότεροι νέοι σήμερα δεν είναι σίγουροι για τίποτε. Σήμερα ασχολούνται με κάτι το οποίο μπορεί να παρατήσουν σε λίγο καιρό και στη συνέχεια να θυμηθούν ότι θέλουν να ασχοληθούν με κάτι άλλο. Ο Philo θεωρώ ότι είναι από τους τυχερούς γιατί έκανε το hobby του επάγγελμα. Όσο πάθος είχε τότε για να μελετά, να μαθαίνει και να ενημερώνεται για ότι αφορά τις αγορές, το έχει και σήμερα. Με τον Philo μιλάμε κατά καιρούς και ακούω πάντα με χαρά τι έχει να μου πει. Έχει αποκτήσει τόσες πολλές γνώσεις που όποτε μιλάω μαζί του μαθαίνω και κάτι καινούργιο.
Ο Philo είναι ενήμερος για κάποιες από τις επενδυτικές μου κινήσεις. Πριν λίγο καιρό μετά από μια μεγάλη μου επιτυχία στο χρηματιστήριο με προέτρεψε να γράψω τη διαδρομή προς την επιτυχία, τα συναισθήματα που ένιωσα, τον τρόπο που τα διαχειρίστηκα, την απόρριψη των πληροφοριών που δεχόμουν καθημερινά (από τον τύπο, από ερασιτέχνες κλπ) και τον τρόπο που τελικά τα κατάφερα. Κατάφερα να πετύχω μεγάλες αποδόσεις στην πρόσφατη ανοδική αγορά και να πωλήσω με συνολικό κέρδος περίπου 350%.
Βρήκα πάρα πολύ καλή την εισήγηση του αυτή γιατί είναι μια ευκαιρία να ακούσουν οι επενδυτές μια αληθινή ιστορία από ένα απλό επενδυτή που κατάφερε να κερδίσει ένα σημαντικό ποσό στο χρηματιστήριο. Μια ιστορία που σκοπό έχει να τους εμπνεύσει να αρχίσουν τη δική τους πορεία προς την επιτυχία. Για να πετύχουν φυσικά θα πρέπει να αφιερώσουν χρόνο, να διαβάσουν, να εκπαιδευτούν, να παρακολουθούν τις αγορές καθημερινά, να δημιουργήσουν τα δικά τους συστήματα και κανόνες συναλλαγών για αγορές και πωλήσεις, να μάθουν τους βασικούς κανόνες των αγορών και το πιο σημαντικό….. να μάθουν να ελέγχουν τα συναισθήματα τους.
Πως έμαθα το χρηματιστήριο - 1999
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το χρηματιστήριο σε σχετικά νεαρή ηλικία και εντελώς τυχαία. Αν θυμάμαι καλά ήταν τον Μάρτιο/Απρίλιο του 1999, ακριβώς πριν τη μεγάλη άνοδο. Μια συνάδελφος μου που παρακολουθούσε το χρηματιστήριο μου είπε ότι άκουσε ότι οι τραπεζικές μετοχές θα ανέβουν και μου είπε να αγοράσουμε. Της είπα ότι δεν έχω καθόλου χρήματα και μου είπε ότι θα μπορούσα να κάνω δάνειο να αγοράσω μετοχές και όταν ανέβουν θα τις πουλούσα, θα ξοφλούσα το δάνειο και θα κρατούσα τα κέρδη.
Αν μου έλεγε κάποιος σήμερα να αγοράσω μετοχές με δανεισμό θα τον έλεγα τρελό γιατί σήμερα ξέρω τους κινδύνους του χρηματιστηρίου. Τότε όμως, πριν 25 χρόνια ούτε καν σκέφτηκα ότι πιθανόν αυτή η κίνηση να εμπεριέχει κινδύνους. Δεν είχα άλλο δάνειο, οπόταν αποφάσισα να ακολουθήσω την εισήγηση της. Πιθανόν στην απόφαση μου αυτή να έπαιξε ρόλο το νεαρό της ηλικίας μου και ότι η δόση του δανείου θα καλυπτόταν από το μισθό μου ή ότι ακόμα δεν είχα κάνει οικογένεια, οπόταν τελικά έκανα το μεγάλο βήμα και αγόρασα μετοχές με δανεικά χρήματα.
Τι συνέχεια όσο αφορά την άνοδο του 1999 την ξέρετε, κάποιοι την ζήσατε και κάποιοι άλλοι την ακούσατε. Τους επόμενους μήνες μετά την αγορά των μετοχών ξεκίνησε μια απίστευτη άνοδος που μου άφησε τρελά κέρδη, όπως φυσικά και σε όλους όσους είχαν μετοχές. Νομίζαμε όλοι ότι θα γίνουμε πλούσιοι και δεν θα χρειαστεί να ξαναδουλέψουμε στη ζωή μας. Ξαφνικά γίναμε όλοι ειδικοί περί μετοχών και χρηματιστηρίων. Αντί να δουλεύουμε είμασταν όλοι με μια εφημερίδα στο χέρι ή παρακολουθούσαμε τις τιμές του χρηματιστηρίου στον υπολογιστή ή μιλούσαμε στο τηλέφωνο με άλλους «ειδικούς» για μετοχές.
Όμως οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν ένα μοναδικό τρόπο να γκρεμίζουν τα τεράστια «εγώ». Η άνοδος και οι μεγάλες υπερβολές τέλειωσαν, αν θυμάμαι καλά, το Σεπτέμβριο του 1999 και ξεκίνησε η πτώση. Αποδείχτηκε ακόμα μια φορά ότι το χρηματιστήριο πρέπει πάντα να το σέβεσαι και να μην ξεθαρρεύεις μαζί του, πρέπει να παραμένεις ταπεινός απέναντι του. Η υπερβολική αυτοπεποίθηση και η ευφορία που είχαμε όλοι άρχισε να καταλαγιάζει και στη θέση της αρχίσαμε να νιώθουμε συναισθήματα όπως ο φόβος και ελπίδα.
Λίγοι κατάλαβαν τι γινόταν. Το 99% των επενδυτών νόμιζαν ότι το πάρτι θα συνεχιστεί για πάντα και ότι οι αγορές θα αρχίσουν και πάλι να ανεβαίνουν. Ευτυχώς για μένα σε κάποια φάση από τα πολλά κέρδη σκέφτηκα ότι θα ήταν καλά να πουλήσω κάποιες μετοχές και να ξοφλήσω το δάνειο που είχα κάνει και αυτό έκανα. Θεωρώ αυτή την κίνηση μου πολύ σημαντική για τη συνέχεια της ενασχόλησης μου με το χρηματιστήριο.
Επίσης θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι κάποιος κτηματομεσίτης μου έδειξε τότε ένα μεταχειρισμένο 3άρι διαμέρισμα στη Λευκωσία για να το αγοράσω το οποίο στοίχιζε 35,000 Κυπριακές λίρες (περίπου 55-60 χιλιάδες ευρώ). Είχα τότε μετοχές της εταιρείας Woolworth, οι οποίες άξιζαν ακριβώς τόσα. Του είπα ότι δεν θέλω να πωλήσω τις μετοχές τώρα. ‘Οταν ανέβει η τιμή τους και θα τις πωλήσω θα αγοράσω και το διαμέρισμα και θα μου μείνουν και χρήματα. Η απληστία και η ασχετοσύνη στο μεγαλείο της! Η πτώση συνεχίστηκε και τα έχασα όλα και δεν αγόρασα ούτε και το διαμέρισμα.
Προχώρησα την επόμενη χρονιά στην αγορά διαμερίσματος αλλά εννοείται κάνοντας δάνειο αξίας €50,000 το οποίο θα έπρεπε να αποπληρώσω σε 15 χρόνια. Την απληστία που επέδειξα την πλήρωνα κάθε μήνα πληρώνοντας τη δόση του δανείου για τα επόμενα 15 χρόνια! Εννοείται ότι και αυτή μου η εμπειρία ήταν σημαντική για τη συνέχεια.
Είχα εγκλωβιστεί στις πεποιθήσεις μου και μου έμειναν και οι μετοχές στα χέρια. Κάθε μέρα η αξία τους μειωνόταν και εγώ απλά έλπιζα ότι κάποτε θα ανέβουν ξανά. Ο Φόβος και η ελπίδα είναι συναισθήματα τα οποία ένιωθα και τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στο χρηματιστήριο για μια επενδυτική απόφαση.
Το πρόβλημα όμως όπως λέει και ένα ρητό της Wall Street είναι ότι «ελπίζουμε όταν έπρεπε να φοβόμαστε και φοβόμαστε όταν θα έπρεπε να ελπίζουμε».
Συνέχισα να παρακολουθώ το χρηματιστήριο και να κάνω μερικές πράξεις τα επόμενα 2 χρόνια μέχρι που τα έχασα σχεδόν όλα. Η τάση στην αγορά ήταν ξεκάθαρα πτωτική και εγώ απλά τότε δεν μπορούσα να το καταλάβω.
Τα απομεινάρια της πτώσης που ήρθε μετά την απότομη άνοδο του 1999, είναι γνωστά. Αρκετοί έχασαν περιουσίες και καταστράφηκαν. Πολύ λίγοι κέρδισαν. Όλος ο κόσμος απογοητεύτηκε και τα είχαν με τους πολιτικούς και το κράτος ότι δεν τους προστάτευσαν. Τους έμειναν οι μετοχές στα χέρια και έχασαν το 90-95% της αξίας τους. Απογοητευμένοι, σταμάτησαν να ασχολούνται με το χρηματιστήριο.
Αντί να απογοητευτώ είδα θετικά την εμπειρία του 1999
Όσον αφορά εμένα ήμουν από τους τυχερούς γιατί δεν έχασα χρήματα. Παρόλη την απογοήτευση μου που έχασα όλα αυτά τα κέρδη, έκατσα και σκέφτηκα την όλη κατάσταση. Κατέληξα ότι πήρα ένα καλό μάθημα και παραδέχτηκα ότι δεν ήξερα τίποτα από μετοχές. Όμως κατάλαβα ότι ο χώρος των χρηματαγορών είναι ένας χώρος ο οποίος μπορεί να κερδίσει κάποιος πολλά χρήματα. Και αποφάσισα ότι αν θα συνεχίσω να ασχολούμαι, να επενδύω και για να έχω πιθανότητες επιτυχίας πρέπει να καταλάβω πως λειτουργεί αυτό το απίστευτο δημιούργημα του καπιταλιστικού συστήματος, το χρηματιστήριο.
Γνωριμία με την Τεχνική Ανάλυση
Καθοριστική ήταν η συνομιλία που είχα με κάποιο γνωστό ο οποίος μου είπε ότι για να καταλάβω πως κινούνται οι μετοχές πρέπει να μάθω «τεχνική ανάλυση» και μου σύστησε κάποια βιβλία. Αποφάσισα να αγοράσω τα βιβλία και στρώθηκα στο διάβασμα. Άρχισα και έμπαινα στο νόημα και κατάλαβα ότι οι μετοχές δεν κινούνται τυχαία αλλά σε τάσεις, ανοδικές ή καθοδικές. Κατάλαβα επίσης ότι η συνεχής εκπαίδευση, μάθηση, ενημέρωση και παρακολούθηση των τιμών είναι απαραίτητα στοιχεία για να επιτύχει κάποιος στο χρηματιστήριο.
Κάθε φορά που διάβαζα ένα βιβλίο πήγαινα και αγόραζα άλλο και ταυτόχρονα παρακολουθούσα τις μετοχές και δείκτες, έβλεπα πως συμπεριφέρονταν και έκανα εικονικές πράξεις χρησιμοποιώντας τεχνικούς δείκτες, ΚΜΟ, ταλαντωτές κλπ. Τύπωνα τα σχεδιαγράμματα και τραβούσα τις γραμμές μου και προσπαθούσα να βρω διάφορα μοτίβα/σχηματισμούς.
Αυτά τα σχεδιαγράμματα τα είχα φυλάξει σε κάποιο file και τα βρήκα ξανά σήμερα, που γράφω αυτό το κείμενο, 20 χρόνια μετά. Είναι απίστευτο τι αναμνήσεις μου ξύπνησαν. Θυμήθηκα από που ξεκίνησα για να μπορέσω να έχω τις επιτυχίες που έχω σήμερα.
Βρήκα χρήματα για να επενδύσω – έτος 2003
Έπρεπε οπωσδήποτε να βρω χρήματα για να επενδύσω. Ήταν το έτος 2003 αν θυμάμαι καλά και είχα αποφασίσει να πωλήσω ένα χωράφι που είχα, εκμεταλλευόμενος την καλή πορεία της κτηματαγοράς τότε και την καλή τιμή που μου πρόσφεραν. Επιτέλους απόκτησα χρήματα για να επενδύσω.
Αυτή τη φορά έπρεπε να καταφέρω να αρπάξω την ευκαιρία που έχασα το 1999. Ήμουν αποφασισμένος να εφαρμόσω όσα έμαθα από τα βιβλία που διάβασα. Δεν ήταν εύκολο γιατί πέραν των γνώσεων έπρεπε επίσης να είμαι και πειθαρχημένος και υπομονετικός και επίσης δεν θα έπρεπε να είμαι άπληστος όταν θα έρθει η στιγμή να πωλήσω.
Αναλύοντας τη συμπεριφορά του Ελληνικού Χρηματιστηρίου παρατήρησα ότι ο Γενικός Δείκτης είχε σταματήσει τη πτώση του το 2003 και άρχισε την άνοδο.
Δεν υπήρχαν ιδιαίτερα καλά νέα τότε αλλά αυτό δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό γιατί η ιστορία έχει δείξει ότι το χρηματιστήριο ανεβαίνει όταν τα νέα είναι άσχημα και οι ειδικοί αβέβαιοι. Το αντίθετο συμβαίνει στη πτώση, το χρηματιστήριο πέφτει πριν ακόμα ακουστούν τα άσχημα νέα.
Όπως θα δείτε στο σχεδιάγραμμα πιο κάτω (σχεδιάγραμμα 1) οι τιμές διάσπασαν την καθοδική γραμμή τάσης που είχε ξεκινήσει από το 2000.
Αγοραστικό σήμα Γενικού Δείκτη ΑΘΗΝΩΝ
Το τεχνικό σήμα δόθηκε και έτσι αποφάσισα και επένδυσα κάποια από τα χρήματα μου σε μετοχές του Ελληνικού χρηματιστηρίου που είχαν ελπιδοφόρα σχεδιαγράμματα.
Σχεδιάγραμμα 1
ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ- Τέλειωσε η πτώση το 2003
Εξήγηση για τις καθοδικές γραμμές τάσης στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα για τους επενδυτές που δεν έχουν μελετήσει τεχνική ανάλυση
Σχεδιάγραμμα - δείγμα
Μετοχή Τράπεζας Κύπρου
Η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου είχε σταματήσει τη πτώση της το 2002 και πήγαινε πλάγια. Την παρακολουθούσα καθημερινά και είδα ότι σχημάτιζε ένα συμμετρικό τρίγωνο. Αποφάσισα και επένδυσα αρκετά από τα χρήματα μου στις μετοχές της τράπεζας Κύπρου. Η μετοχή της τράπεζας Κύπρου ολοκλήρωσε το σχηματισμό του τριγώνου και άρχισε την άνοδο στα τέλη του 2004, αρχές 2005 (σχεδιάγραμμα 2).
Σχεδιάγραμμα 2
ΜΕΤΟΧΗ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ 2002-2004
ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΟ ΤΡΙΓΩΝΟ
Φυλαγμένο στα αρχεία μου, τυπωμένο σε χαρτί, 20 χρόνια πριν.
Σχεδιάγραμμα 3
Το βρήκα από το internet για να δουν οι συνδρομητές ότι τα πιο πάνω περιγράφονται παντού στα βιβλία τεχνικής ανάλυσης.
Η ανοδική τάση συνεχιζόταν και τέλειωσε το 2007
Η άνοδος συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι τον Οκτώβριο περίπου του 2007, όπου και ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών διέσπασε καθοδικά την ανοδική γραμμή τάσης. Εκεί αποφάσισα ότι έπρεπε να πουλήσω και το έκανα. Κάποια από τα βιβλία που διάβασα αναφέρουν ότι 9 στις 10 μετοχές είναι πιθανόν να έχουν πτώση όταν η τάση των γενικών δεικτών είναι πτωτική.
Στους γενικούς δείκτες έχουν μεγάλη βαρύτητα τα blue chips. Οπόταν όταν πέφτουν οι μετοχές που θεωρούνται leaders στην αγορά, για να μην έχει πτώση μια μετοχή, πρέπει να έχει τέτοια ειδικά χαρακτηριστικά ή επιχειρηματικές εξελίξεις που να της επιτρέψει να μείνει σε ανοδική πορεία, ενάντια στη γενική τάση.
Είχα απίστευτα κέρδη, κέρδισα περίπου €200,000 ευρώ. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχα τόσα χρήματα στο λ/σμο μου. Ένιωθα πολύ ωραία γιατί η υπομονή και η επιμονή μου και όλα όσα διάβασα στα βιβλία με βοήθησαν να έχω ένα πολύ καλό αποτέλεσμα. Κέρδισα χρήματα που έπρεπε να δουλεύω 10 χρόνια για να τα πάρω.
Τα κέρδη στο χρηματιστήριο δεν είναι ποτέ εύκολα. Φαίνονται εύκολα αλλά δεν είναι.Δεν είναι εύκολο να αντέχεις τα πάνω και τα κάτω των αγορών, να βλέπεις το χαρτοφυλάκιο σου να αυξάνεται ή να μειώνεται και εσύ να παραμένεις ατάραχος.
Οι επενδυτές κατά την άποψη μου θα πρέπει να κοιμόνται πάντα με το ένα μάτι ανοικτό, γι’αυτό λέω ότι το φαινομενικά εύκολο κέρδος στο χρηματιστήριο όπως νομίζουν όλοι, δεν είναι τελικά και τόσο εύκολο όσο φαίνεται.
Αυτή τη φορά δεν θα πάθαινα ότι έπαθα το 1999. Αποφάσισα να φυλάξω τα κέρδη για την ανέγερση της οικίας μου και ότι και να γίνει δεν θα τα άγγιζα. Θα άφηνα όμως ένα ποσό για να συνεχίσω να επενδύω στο χρηματιστήριο. Έτσι και έκανα.
Στρατηγική για τη συνέχεια
Η τάση της αγοράς ήταν ξεκάθαρα πτωτική αλλά αποφάσισα να επενδύω μετά από μεγάλες πτώσεις και όπου εντόπιζα ότι υπήρχε στήριξη σύμφωνα πάντα με τα εργαλεία που μου παρείχε η τεχνική ανάλυση. Αποδείχτηκε λανθασμένη τακτική γιατί στην προσπάθεια μου να βγάλω κέρδη σε πτωτική αγορά είχα χάσει τα περισσότερα χρήματα από αυτά που είχα για να επενδύω.
Από αυτή μου τη συμπεριφορά πήρα ακόμα ένα σημαντικό μάθημα: «Ποτέ μην επενδύεις ενάντια στην τάση, το κέρδος που μπορεί να έχεις θα είναι μικρό σε σύγκριση με το ρίσκο που αναλαμβάνεις».
Μια καλή επιλογή είναι : αν είσαι σίγουρος ότι η τάση είναι πτωτική, να παίξεις short σε μετοχές ή δείκτες. Έτσι πάλι η τάση θα είναι υπέρ σου.
Η πτώση που άρχισε το 2007 συνεχίστηκε για το ελληνικό χρηματιστήριο μέχρι το 2012. Εκεί είχε μια μεγάλη άνοδο μέχρι το 2014 και μετά πάλι συνέχισε να πέφτει μέχρι αρχές του 2016.
Σε αντίθετη πορεία ήταν οι ξένες αγορές που μετά τη μεγάλη διόρθωση που υπέστησαν αρχές του 2008, άρχισαν να ανεβαίνουν αρχές του 2009 και από τότε μέχρι σήμερα είναι ανοδική η πορεία τους δίνοντας απίστευτα κέρδη σε όσους επένδυσαν σε μετοχές ειδικά του Αμερικανικού Χρηματιστηρίου.
Βλέποντας σήμερα (εν έτη 2024) πως εξελίχτηκαν τα πράγματα για τις ξένες αγορές και ειδικά στην Αμερική καταλαβαίνω ότι έχασα μια τεράστια ευκαιρία να βγάλω αρκετά χρήματα. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά για τους επενδυτές όπου με μια εφαρμογή από το κινητό μπορούν να αγοράσουν μετοχές από όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου.
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ DOW JONES 2009-2024
2013-Κούρεμα καταθέσεων στην Κύπρο και πτώχευση τραπεζών
Η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου από το 2007 που άρχισε τη πτώση πήγε στο απόλυτο μηδέν το 2013 που έγινε και το «κούρεμα καταθέσεων». Στην ουσία πτώχευσε και οι μέτοχοι έχασαν όλοι τα χρήματα τους. Φανταστείτε τώρα να μην είχα πουλήσει ποτέ και να κρατούσα μακροπρόθεσμα τις μετοχές. Το αποτέλεσμα είναι ότι θα είχα καταστραφεί και το πιο πιθανόν είναι ότι δεν θα ασχολιόμουν ξανά με το χρηματιστήριο.
Από αυτή την εμπειρία κατάλαβα ακόμα κάτι: « ότι όσοι αγοράζουν και διακρατούν για πολλά χρόνια τις μετοχές τους χωρίς να τις παρακολουθούν ιδιαίτερα και αυτοαποκαλούνται μακροπρόθεσμοι επενδυτές, μπορεί να πει κανείς ότι είναι και οι μεγαλύτεροι τζογαδόροι. Παίζουν ένα στοίχημα το οποίο αν δεν πάει καλά μπορεί να τους καταστρέψει».
Μετά τα γεγονότα του 2013 (κούρεμα καταθέσεων κλπ) σταμάτησε να διαπραγματεύεται η μετοχή για ένα μεγάλο διάστημα. Οι νέοι μέτοχοι πλέον ήταν οι κουρεμένοι καταθέτες και οι ξένοι επενδυτές που συμμετείχαν στην αύξηση κεφαλαίου της τράπεζας που έγινε μετέπειτα.
Τα προβλήματα και για την Ελλάδα και για την Κύπρο ήταν πολλά και δεν παρουσίαζε ενδιαφέρον το χρηματιστήριο. Έτσι και αλλιώς δεν είχα και πολλά χρήματα πλέον για να επενδύσω αφού όσα είχα, τα είχα ξοδέψει στην ανέγερση της κατοικίας μου.
Βρήκα και πάλι χρήματα για να επενδύσω και το έκανα το 2019
Όμως ξαφνικά πάλι απέκτησα κάποια χρήματα από κληρονομιά και αποφάσισα ότι θα έπρεπε να τα επενδύσω και πάλι με σκοπό να καταφέρω και πάλι να κερδίσω. Αυτή τη φορά ο στόχος μου ήταν να κερδίσω χρήματα για να διασφαλίσω τις σπουδές των παιδιών μου.
Οι καιροί αλλάζουν και αλλάζουμε και μεις μαζί τους αλλά ένα πράγμα παραμένει το ίδιο, η ανάγκη να έχουμε χρήματα για να επιβιώσουμε.
Το κέρδη του 2007 τα ξόδεψα όλα στην ανέγερση της οικίας μου και αν κέρδιζα και πάλι αυτή τη φορά θα διέθετα τα χρήματα για τις σπουδές των παιδιών μου.
Η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου άρχισε και πάλι να διαπραγματεύεται ξανά στο τέλος του 2014 αλλά η τάση της ήταν πτωτική. Την ταλαιπωρούσαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Γίνονταν απίστευτες προσπάθειες για να επιβιώσει η τράπεζα και έκοβε συνέχεια τα κόστη της.
Το Φεβρουάριο του 2019 έκανε κάποιο πάτο και άρχισε την άνοδο. Την παρακολουθούσα πολύ στενά. Ήμουν συναισθηματικά δεμένος μαζί της λόγω των κερδών που μου είχε δώσει στο παρελθόν. Ήξερα ότι αυτό είναι λάθος γιατί υπάρχουν χιλιάδες μετοχές στα χρηματιστήρια για να αγοράσει κάποιος, αλλά από την άλλη ένιωθα ότι ήξερα πολύ καλά την εταιρεία και ότι πάλι θα τα καταφέρω. Ήταν μια κυκλική μετοχή και κάθε φορά θα μπορούσα να εκμεταλλεύομαι τον κύκλο που κάνει.
Το λάθος
Χωρίς να πιάσω κανένα σήμα αγοράς από το σύστημα συναλλαγών που χρησιμοποιούσα, αποφάσισα να προχωρήσω σε αγορές με το 40% των χρημάτων που είχα. Υπολόγισα ότι ο πάτος που έκανε το Φεβρουάριο του 2019 ήταν η τελευταία πτωτική κίνηση της μετοχής. Επιπλέον πίστευα ότι η εταιρεία θα επιβιώσει και θα ερχόταν η ώρα της. Γίνονταν τεράστιες προσπάθειες από τη διοίκηση για να ξαναβρεί το δρόμο της.
Αγόρασα στο σημείο που φαίνεται πιο κάτω:
Όμως το Μάρτιο του 2020 ξέσπασε η κρίση της πανδημίας του Κορωνοιού και ξεκίνησε μια απίστευτη πτώση. Φάνηκε ότι οι αγορές σε αυτή την κρίση συμπεριφέρθηκαν παράλογα όπως συνήθως μπορεί να κάνουν, αλλά αυτό είναι και μερικές φορές το ωραίο των αγορών. Το πρόβλημα τότε ήταν ότι ήμουν επενδυμένος και έγραφα ζημιές.
Αυτή η μεγάλη και υπερβολική πτώση μου δίδαξε ακόμα ένα μάθημα. Ότι μέσα από τέτοιες παράλογες συμπεριφορές προκύπτουν συνήθως επενδυτικές φούσκες ή μεγάλες πτώσεις. Και στις 2 περιπτώσεις για κάποιον που γνωρίζει το παιχνίδι του χρηματιστηρίου έχει μια καταπληκτική ευκαιρία να κερδίσει πολλά χρήματα.
Το Stop Loss που δεν είχα κάνει και τα συναισθήματα που ένιωθα
Αποδείχτηκε τελικά ότι δεν ήταν καλή η αγορά μου και ότι δεν υπάρχουν καλές μετοχές. Καλές μετοχές είναι μόνο αυτές που ανεβαίνουν.
Φοβήθηκα, δίστασα να πουλήσω παρόλο που σχεδόν όλα τα βιβλία τεχνικής ανάλυσης που είχα διαβάσει έχουν σαν σημαντικό κανόνα να κόβεις γρήγορα τις ζημιές σου, να πουλάς σε ζημιά περίπου όταν χάσεις το 7-8% των χρημάτων σου.
Δεν το είχα κάνει και την έπαθα. Είχα αγοράσει αρκετές μετοχές στο 1,30 και η μετοχή σε 9 μήνες πήγε στα 0,43 σεντ. Είχα απίστευτες απώλειες, ένιωθα ότι καταστράφηκα. Άφησα να με κυριεύσουν τα συναισθήματα και δεν έκανα stop loss. Προσπαθούσα να δικαιολογήσω τον εαυτό μου ότι η πτώση ήταν απότομη και δεν πρόλαβα κλπ. Στη συνέχεια αποφάσισα ότι έπρεπε να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και παραδέχτηκα ότι φοβήθηκα να πάρω τη ζημιά μου. Η απογοήτευση και ο φόβος με είχαν κυριεύσει και ήμουν πολύ θυμωμένος με τον εαυτό μου.
Ακόμα μια απόδειξη ότι όσο και να ξέρεις το χρηματιστήριο αν δεν μπορείς να διαχειριστείς σωστά τα συναισθήματα σου δεν θα έχεις ποτέ καλό αποτέλεσμα.
Ο Philo και η διαφορετική φιλοσοφία
Τότε έτυχε να μιλήσω με τον Philo και θυμάμαι μέχρι σήμερα τη συνομιλία μας. Είχε μια απίστευτη ηρεμία και μου είπε ότι δεν θα έπρεπε να ανησυχώ γιατί η εταιρεία πάει καλά γιατί την παρακολουθεί. Κόβει συνέχεια τα κόστη της και μειώνει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Απλά θέλει το χρόνο της.
Εξάλλου πίστευε ότι παρόλο που τώρα είχα τεράστιες ζημιές δεν θα έπρεπε να ανησυχώ μακροπρόθεσμα γιατί η τιμή που είχα αγοράσω δεν ήταν πολύ ψηλή. Όταν γυρίσουν τα πράγματα θα πάει εκεί με την πρώτη άνοδο μου είπε. Το θέμα ήταν να μην χρειαζόμουν τα χρήματα άμεσα και να έχω το στομάχι να αντέξω.
Ο Philo ήταν καθησυχαστικός επειδή έβλεπε αλλιώς τα πράγματα και έβλεπε κάτι που εγώ δεν μπορούσα να δω τότε. Ήταν φυσικά και επενδυτής που επένδυε με βάση την αξία που έχουν οι μετοχές ή θα έχουν στο μέλλον ενώ εγώ επενδύω με βάση την τάση. Είχε διαφορετική φιλοσοφία. Έκατσα και σκέφτηκα ότι δεν έχω άλλη επιλογή από το να αντέξω αλλά και ότι στη συνέχεια θα έπρεπε να αποφύγω να κάνω τόσο σοβαρά λάθη γιατί θα με έβγαζαν εκτός παιχνιδιού.
Η ψυχολογία είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στις αγορές, αν την χάσεις, χάθηκες.
Το μάθημα που είχα πάρει από αυτή την εμπειρία και τη συνομιλία μου με τον Philo, και το κατάλαβα όταν φυσικά ξεκίνησε η άνοδος της μετοχής είναι:
Κάποιοι άνθρωποι σκέφτονται και επενδύουν διαφορετικά από ότι σκέφτομαι εγώ και δεν είναι απαραίτητα λάθος. Αγοράζουν αξία, έχουν υπομονή και δεν νοιάζονται να βγάλουν γρήγορα κέρδη. Ακολουθούν πιστά το ρητό «γίνε πλούσιος αργά». Επίσης κατάλαβα ότι αν πραγματικά μια μετοχή έχει αξία και δεν την αγοράσεις σε ιδιαίτερα ψηλή τιμή θα έρθει η στιγμή μεσο-μακροπρόθεσμα που δεν θα χάσεις τα χρήματα σου. Έστω και αν υποχωρήσει προσωρινά.
Η μεγάλη ευκαιρία που έχασα στη συνέχεια λόγω φόβου γιατί επηρεάστηκα από το λάθος που είχα κάνει.
Συνέχιζα να παρακολουθώ την αγορά και αποφάσισα ότι αν δεν δω πραγματικά σημάδια αντιστροφής της πτωτικής τάσης δεν θα βάλω άλλα χρήματα στην αγορά. Δεν θα βιαζόμουν να προεξοφλήσω την τάση αλλά και δεν θα υιοθετούσα την τακτική περαιτέρω αγορών στην μετοχή για να ρίξω το κόστος της αγοράς μου. Ακόμα και όταν η μετοχή πήγε στην περιοχή των 0,45-0,50 σεντ δεν είχα αποφασίσει να αγοράσω. Είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι θα αγόραζα όταν θα έπιανα μακροπρόθεσμα σήματα αγοράς σύμφωνα με το σύστημα συναλλαγών που χρησιμοποιώ. Στον πάτο κανένα σύστημα που ακολουθεί την τάση δεν μπορεί να σου δώσει κανένα σήμα. Κάποιους σχηματισμούς τους βλέπεις αλλά αν είσαι ακόμα πληγωμένος από τις ζημιές που έπαθες δεν αποφασίζεις να μπεις.
Εκ των υστέρων και ακόμα και τώρα που γράφω όσα έζησα δεν μπορώ να μην σκεφτώ ότι ΑΝ είχα αγοράσει στα επίπεδα κοντά στα 0,50 θα είχα κάνει τα χρήματα μου επί 10 φορές αφού η μετοχή στο τέλος είναι πάει μέχρι και 4,60 ευρώ (χωρίς τα μερίσματα που είχε δώσει).
Οπόταν έκανα άλλη μια σημαντική διαπίστωση: τα περισσότερα κέρδη στις αγορές θα τα κάνεις αν επενδύσεις στην αρχή που ξεκινά η ανοδική τάση, αν την εντοπίσεις έγκαιρα ή τουλάχιστον τους αμέσως επόμενους μήνες.
Εννοείται επίσης ότι πρέπει να καταφέρεις να μείνεις στην ανοδική κίνηση όσο περισσότερο μπορείς. Σε όλες τις μετοχές, κατά τη διάρκεια της ανοδικής κίνησης, πάντα υπάρχουν πισωγυρίσματα που μπορεί να σε τρομάξουν και να αποφασίσεις να πωλήσεις τις μετοχές ενώ η ανοδική κίνηση θα έχει ακόμα δρόμο.
Όσο αφορά τη μετοχή είχα δει το σχηματισμό “ending diagonal” ο οποίος αναφέρεται σε βιβλία της θεωρίας του κύματος και τις σχετικές θετικές αποκλείσεις του ταλαντωτή RSI αλλά φοβήθηκα να αγοράσω.
BOCH. ENDING DIAGONAL
ENDING DIAGONAL
Φώτο από βιβλίο
Με την ολοκλήρωση του σχηματισμού (φαίνεται στο πιο πάνω διάγραμμα) άρχισε μια απότομη άνοδος που πήρε τη μετοχή στο 1,20 περίπου σε λίγους μήνες με απόδοση 150%. Αν δεν είχα ζημιές από την προηγούμενη αγορά που έκανα θα αγόραζα περίπου στα 0,53 σεντ όπως φαίνεται πιο κάτω στο σχεδιάγραμμα. Και στο 0,67 θα μπορούσα να αγοράσω μόλις είχε διασπάσει τον ΚΜΟ 200 ημερών. Όμως φοβήθηκα. Είναι απίστευτο τι μπορεί να σου κάνει τελικά η αγορά.
Αυτή η εμπειρία μου δίδαξε ότι στις αγορές ποτέ δεν είναι τίποτα ξεκάθαρο στην αρχή αλλά στη συνέχεια αφού συμβεί μας φαίνεται ότι ήταν ξεκάθαρο και θυμώνουμε με τον εαυτό μας που δεν ενεργήσαμε ανάλογα.
Έγινε πλέον τελείως ξεκάθαρο ότι άλλαξε η τάση σε ανοδική. Αυτό επιβεβαιώθηκε όταν κάποιοι θεσμικοί αγόρασαν περίπου στο 1 ευρώ κάποια εκατομμύρια μετοχές. Η στήριξη από θεσμικούς είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την άνοδο μιας μετοχής, όπως εξηγούν τα βιβλία που διάβασα.
Μετοχή Ελληνικής Τράπεζας
Ταυτόχρονα παρακολουθούσα και τη μετοχή της HB η οποία είχε κάνει ένα καταπληκτικό πάτο. Φαίνεται ότι τα αρνητικά της είχαν τελειώσει και ήταν έτοιμη για άνοδο (δείτε πιο κάτω το σχεδιάγραμμα).
θεωρούσα σίγουρη την άνοδο μετά από τέτοιο σχηματισμό. Ήδη η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου που ήταν του ίδιο κλάδου είχε αφήσει κάποια κέρδη. Τελικά αγόρασα μετοχή της Ελληνικής Τράπεζας πριν λυθεί/διασπαστεί ο σχηματισμός. Είχα βάλει πιο λίγα χρήματα σε σύγκριση με την Τράπεζα Κύπρου που την θεωρούσα πιο δυνατή μετοχή, λόγω της πιο ικανής διοίκησης που είχε.
HB (HELLENIC BANK)
Επιβεβαιώθηκε η πρόβλεψη μου και άρχισε και η ανοδική πορεία της μετοχής της Ελληνικής τράπεζας. Άρχισα ήδη να γράφω κέρδη.
Μετοχή Τράπεζας Κύπρου
Σχηματισμός πιατάκι ή φλυντζάνι με λαβή
Αποφάσισα ότι θα αγοράσω μετοχές της Τράπεζας Κύπρου σε περίπτωση που η μετοχή έκανε κάποια βάση και αφομοίωνε τα κέρδη που έκανε. Αν σχημάτιζε βάση μερικών μηνών και μετά τη διασπούσε αυτό θα ήταν σύμφωνα με τα βιβλία του William O’Neil που είχα διαβάσει, ένα καταπληκτικό σήμα αγοράς που είχε πολλές πιθανότητες επιτυχίας.
Η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου τελικά μου έκανε τη χάρη και έκανε βάση περίπου 15 μηνών και σχημάτισε ένα καταπληκτικό φλυτζάνι ή πιατάκι με πολύ μεγάλη λαβή. Ήμουν αποφασισμένος να αγοράσω στη διάσπαση του σχηματισμού. Θα έβαζα όλα τα χρήματα που μου είχαν απομείνει. Τόσο σίγουρος ήμουν αυτή τη φορά που είχα σπάσει και μια ασφάλεια που είχα και έπιασα και άλλα χρήματα. Περίμενα την κατάλληλη στιγμή.
Ξέρω ότι οι περισσότεροι από εσάς που δεν μελετήσατε τεχνική ανάλυση θα γελάτε με το σχηματισμό που είπα πιο πάνω με το όνομα «πιατάκι με λαβή».
Όμως ρίξετε μια ματιά στα σχεδιαγράμματα πιο κάτω. Το ένα είναι της μετοχής της Τράπεζας Κύπρου και το άλλο είναι από βιβλίο του γνωστού συγγραφέα και πετυχημένου επενδυτή WILLIAM J. O’ NEIL. Καταπληκτική ομοιότητα δεν συμφωνείτε?
BOCH (BANK OF CYPRUS) 2020-2023
Πιατάκι ή φλυτζάνι με λαβή
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ «ΠΙΑΤΑΚΙ ΜΕ ΛΑΒΗ» ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ WILLIAM J. O’ NEIL
Σχεδιάγραμμα το 1966-1967
Μοιάζει πολύ με αυτό της BOCH αλλά με διαφορά σχεδόν 60 χρόνων!
2022 η μεγάλη άνοδος και η μεγάλη απόφαση για περαιτέρω αγορές μετοχών
Ξαφνικά τον Αύγουστο του 2022 η μετοχή μου έκανε τη χάρη και διάσπασε ανοδικά το σχηματισμό. Εκεί ξαφνικά χωρίς δισταγμό και με αποφασιστικότητα αγόρασα μεγάλης αξίας μετοχές. Επένδυσα όλα τα χρήματα που είχα. Ήμουν αποφασισμένος να αρπάξω αυτή την ευκαιρία.
Δεν είναι εύκολο να επενδύεις μεγάλα ποσά στο χρηματιστήριο και να κάνεις σαν να μην συμβαίνει τίποτε, αλλά ήμουν αποφασισμένος να τα παίξω όλα για όλα. Ευτυχώς η μετοχή συμπεριφέρθηκε καλά και δεν έκανε κάποια πτώση να με τρομάξει. Το Νοέμβριο του 2022 (δύο περίπου μήνες μετά) συνέχισε την ανοδική της πορεία και δεν κοίταξε ποτέ πίσω. Πλέον ένιωθα πολύ πιο άνετα και άρχισα να κοιμάμαι καλύτερα τη νύχτα. Δεν είναι εύκολο να έχεις όλα τα χρήματα σου επενδυμένα και να είσαι άνετος και χαλαρός.
Κανόνες αγοράς και πώλησης μετοχών
Πλέον όλα πήγαιναν πολύ καλά. Ήμουν υπερεπενδυμένος σε μια ανοδική αγορά και το χαρτοφυλάκιο μου έγραφε συνεχώς κέρδη. Όμως ένα σωστός επενδυτής εκτός από κανόνες αγοράς μετοχών πρέπει να έχει και κανόνες πώλησης μετοχών. Έπρεπε οπωσδήποτε να εφαρμόσω ένα σύστημα κανόνων για πωλήσεις το οποίο θα με βοηθούσε να διασφαλίσω τα σημαντικά κέρδη που είχα όταν θα ερχόταν η ώρα να πουλήσω.
Ένιωθα πολύ σίγουρος πλέον γιατί ένιωθα ότι έχω διδαχθεί από τις αποτυχίες μου. Πλήρωσα ήδη το τίμημα και πήρα το μάθημα μου.
- Την πρώτη φορά ήταν στην πτώση του 1999-2000
- τη δεύτερη σε πιο λίγο βαθμό ήταν στην πτώση του 2007-2008 που αγόραζα σε πτωτική αγορά και έχασα κάποια από τα χρήματα μου.
- Η 3η φορά ήταν η αγορά μετοχών που έκανα χωρίς να πάρω κανένα αγοραστικό σήμα και ήρθε η μεγάλη πτώση λόγω κορονωιού.
Μελέτησα όλα τα λάθη που έκανα και έμαθα από αυτά. Αυτή τη φορά θα επικαιροποιούσα τους κανόνες των πωλήσεων μου για να έχω καλύτερο αποτέλεσμα.
Για να εφαρμόσω το τέλειο σύστημα πωλήσεων άρχισα να ξαναδιαβάζω όλα τα βιβλία που είχα. Διάβαζα ένα κάθε 15 ημέρες και κρατούσα σημειώσεις. Όταν τα διάβασα όλα πήγα και αγόρασα και άλλα. Ήμουν πανέτοιμος, είχα εφαρμόσει το πλάνο μου. Περίμενα την κατάλληλη στιγμή.
Σχηματίστηκε ανοδική γραμμή τάσης
Τον Ιούνιο του 2023 η άνοδος ανακόπηκε στα 3 ευρώ και η μετοχή πήγαινε πλάγια για 5 μήνες. Αυτή η κίνηση μου έδωσε ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο στο σχεδιάγραμμα. Σχηματίστηκε μια αξιόπιστη ανοδική γραμμή τάσης με ανοδικούς πυθμένες.
Επιπλέον σύμφωνα με την τεχνική ανάλυση μπορείς να ενώσεις με μια παράλληλη γραμμή με την γραμμή τάσης και τις κορυφές και να σχηματίσεις ένα ανοδικό κανάλι (δείτε πιο κάτω).
Σχεδιάγραμμα από το βιβλίο του R.R. Precter Jr & A.J. Frost
“Η αρχή του κύματος»
1789 - 1977
Στο ανοδικό αυτό κανάλι κινούνται οι μετοχές ή οι δείκτες σε πολλές περιπτώσεις. Όταν οι τιμές κτυπήσουν στο άνω μέρος του καναλιού υποχωρούν και βρίσκουν στήριξη στο κάτω μέρος του καναλιού. Φυσιολογικά σε κάποια φάση θα έρθει και η πτώση, αυτό δεν μπορεί να γίνεται για πάντα. Το σημαντικό για τους τεχνικούς αναλυτές είναι να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τις αυξομειώσεις στην τιμή της μετοχής αν εντοπίσουν κάποιο ανοδικό κανάλι.
Αυτό έκανα λοιπόν με τη μετοχή της τράπεζας Κύπρου, ένωσα τις κορυφές και σχημάτισα το ανοδικό κανάλι που φαίνεται πιο κάτω. Είναι αποφασίσει ότι θα πωλούσα σε εκείνο το σημείο αν πήγαιναν οι τιμές (και που τελικά πήγαν) στο οποίο θα υπήρχε κάποια αντίσταση λόγω μιας προηγούμενης κορυφής και επίσης οι τιμές θα άγγιζαν και την άνω ανοδική γραμμή του καναλιού.
Μετοχή Τράπεζας Κύπρου
Το τελευταίο κύμα, η ολοκλήρωση της ανόδου και το σχέδιο εξόδου.
Τα κέρδη στο χαρτοφυλάκιο μου μεγάλωναν χωρίς να φαίνεται στον ορίζοντα καμιά ανησυχία. Όμως ήξερα ότι όλα τα καλά κάποτε τελειώνουν και έπρεπε να ήμουν έτοιμος. Θυμάστε πιο πάνω που ανέφερα για τους κανόνες πώλησης μετοχών? Είχα πλέον αποφασίσει πότε θα πωλούσα.
Μετρώντας τα κύματα της ανοδικής κίνησης σχημάτισα την άποψη ότι ήδη ξεκίνησε το τελευταίο ανοδικό κύμα της κίνησης που εξελισσόταν. Περίμενα να γίνει η μεγάλη ξαφνική άνοδος που συμβαίνει συνήθως και να μου δώσει γρήγορα κέρδη. Συνήθως όλα τα νέα είναι καλά και δεν υπάρχει καμιά ανησυχία στους επενδυτές σε τέτοια φάση ανόδου. Μετά θα ακολουθούσε λογικά η διόρθωση που την έκταση της κανένας δεν μπορεί να την προβλέψει. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα διαλυόταν η μετοχή. Εγώ έτσι και αλλιώς κάποτε έπρεπε να πωλήσω. Ήμουν επενδυμένος από το 2020, εδώ και 4 χρόνια.
Αποφάσισα λόγω των μεγάλων κερδών αυτή τη φορά θα πουλούσα πριν πάρω μεσοπρόθεσμα σήματα εξόδου. Σκέφτηκα ότι αν σημειωθεί η απότομη άνοδος του 5ου κύματος που περιμένω και οι τιμές αγγίξουν την πάνω γραμμή του ανοδικού καναλιού θα πουλούσα.
Σκέφτηκα ότι αν δεν πουλήσω και περιμένω μέχρι να δοθεί το σήμα εξόδου στη συνέχεια, αν έχει πτώση η μετοχή, μπορεί να είναι ήδη αργά και θα μπορούσα να χάσω 20-30%. Δεν ήθελα να πάθω κάτι τέτοιο. Επίσης σκέφτηκα ότι στα €4,60 ευρώ υπήρχε ακόμα μια αντίσταση που σημειώθηκε από προηγούμενη κορυφή πριν λίγα χρόνια.
Είναι κανόνας της τεχνικής ανάλυσης ο οποίος αναφέρει ότι οποιαδήποτε κορυφή που σημειώθηκε στο παρελθόν είναι ένα σημείο αντίστασης για τις τιμές της μετοχής ή του δείκτη που θα φτάσουν σ’ αυτό το σημείο στο μέλλον. Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αν η μετοχή πήγαινε στο 4,60 θα πουλούσα στα τυφλά.
Η μεγάλη απόφαση
Η μετοχή βρισκόταν περίπου στα €3,60 τέλος Απρίλιου μετά το μέρισμα €0,25 που είχε δώσει (Ex-dividend στις 25 Απριλίου). Είχε ήδη ανακοινώσει και πρόγραμμα επαναγοράς μετοχών στις 19 Απριλίου, αυτό ήταν δείγμα ότι πίστευε στη μετοχή. Όταν πήγε ex dividend στις 25 Απριλίου απλά έπεσε μερικά σεντς, ενώ είχε δώσει μέρισμα €0,25 σεντς, αυτό ήταν δείγμα της μεγάλης δυναμικής της μετοχής.
Ξαφνικά 5 ημέρες μετά το μέρισμα άρχισε ένα απότομο ράλι. Ήταν το ανοδικό κύμα που περίμενα. Σκέφτηκα να βάλω 1000 μετοχές για πώληση λίγο ψηλά για να δοκιμάσω τη δύναμη και την αποφασιστικότητα που είχαν οι αγοραστές. Το είχα διαβάσει σε ένα βιβλίο ότι ήταν τακτική που έκανε ο George Soros. Αμέσως οι μετοχές εξαφανίστηκαν. Κατάλαβα ότι η μετοχή είχε ακόμα δρόμο.
Θυμήθηκα τα λόγια του William O’ Neil: «μάθετε να αποχωρείτε όταν τα πράγματα είναι καλά και το ασανσέρ ανεβαίνει ακόμα.
Αποφάσισα ότι θα πουλούσα σιγά σιγά όσο η μετοχή ανέβαινε και πλησίαζε στο στόχο των €4,60 ευρώ που ήταν η άνω γραμμή του ανοδικού καναλιού και η αντίσταση που έγραψα πιο πάνω.
Είναι πιο εύκολο να πουλάς όταν υπάρχει ζήτηση και ανεβαίνει η μετοχή. Όταν υπάρχει πτώση και δεν υπάρχει τόση ζήτηση, είναι πιο δύσκολο να πωλήσεις αν θέλεις να βγεις εξολοκλήρου από τη μετοχή, ειδικά αν έχεις πολλά τεμάχια. Στα €4,50 θυμάμαι ότι είχα πωλήσει τις μισές μετοχές και τις άλλες μισές αποφάσισα ότι θα τις κρατήσω ακόμα λίγο. Εξάλλου η μετοχή δεν σημείωσε ούτε μια μέρα πτώση. Ήμουν πολύ ευχαριστημένος γιατί με τον αριθμό των μετοχών που μου έμειναν αν είχε πτώση θα τα κατάφερνα να φύγω τελείως από τη μετοχή σε 2 μέρες.
Το Τηλεφώνημα
Ξαφνικά κτύπησε το τηλέφωνο μου και ήταν ένας φίλος που του είχα εισηγηθεί να αγοράσει μετοχές της Ελληνικής και της Τράπεζας Κύπρου. Μου είχε πει ότι έκανε απίστευτα κέρδη και ότι δεν είχε επενδύσει όλα του τα χρήματα στη μετοχή και λυπόταν που δεν το είχε κάνει. Σκεφτόταν να το κάνει. Η απάντηση μου ήταν ότι καλύτερα είναι να αρχίσει να σκέφτεται να κάνει πωλήσεις και να μην είναι άπληστος. Έβγαλε ήδη τεράστια κέρδη.
Του είχα πει ότι εγώ ήδη πούλησα κάποιες μετοχές. Η αντίδραση του ήταν ότι είμαι τρελός γιατί η μετοχή έχει μεγάλη αξία και προσπαθούσε να με πείσει με διάφορα επιχειρήματα. Δεν δεχόταν την άποψη μου με τίποτα ενώ πριν 2-3 χρόνια σε παρόμοια συζήτηση που είχαμε ήταν φοβισμένος και αμφισβητούσε ότι θα ανέβουν οι μετοχές.
Μετά από αυτή τη συζήτηση αποφάσισα ότι έπρεπε χωρίς καθυστέρηση να πωλήσω όλες τις μετοχές μου. Θυμήθηκα τη γνωστή ιστορία της wall street όπου τον καιρό της μεγάλης ανόδου ένας πετυχημένος χρηματιστής πήγε σε ένα λουστραδόρο για να του γυαλίσει τα παπούτσια και ο λουστραδόρος τον ρώτησε αν ξέρει καμιά καλή μετοχή να του πει για να αγοράσει.
Το αποτέλεσμα ήταν να πάει στο γραφείο ο χρηματιστής και να πουλήσει όλες τις μετοχές του. Το σκεπτικό του ήταν ότι αν ακόμα και οι λουστραδόροι ασχολούνται με μετοχές τότε δεν υπήρχε άλλη αγοραστική δύναμη για να πάρει πάνω την αγορά και θα έπεφτε φυσιολογικά.
Σκέψεις που περνούσαν από το μυαλό μου
- Ακόμα και οι άπιστοι πείστηκαν ότι η άνοδος θα συνεχιστεί, αυτό και αν είναι σήμα πώλησης. Σύντομα θα γινόταν κάποια διόρθωση.
- Πριν τη μεγάλη άνοδο οι φίλοι μου δεν είχαν άποψη και φοβόντουσαν τις αγορές, τώρα είναι σίγουροι για περαιτέρω άνοδο. Και πως να μην είναι αφού όλα τα νέα είναι θετικά.
- Είχα σκεφτεί ότι δεν πρέπει να είμαι άπληστος, ας κερδίσουν και άλλοι. Αυτό που είχα πάθει το 1999 το θυμάμαι σαν να ήταν χθες ακόμα. Ένα παλιό ρητό λέει: « στο χρηματιστήριο κερδίζουν και οι ταύροι και οι αρκούδες αλλά τα γουρούνια σφάζονται» .
- Επίσης αναρωτήθηκα : “που ήταν όλοι οι «ειδικοί» να μας πουν να αγοράσουμε όταν η μετοχή ήταν στο 1 ευρώ. Ούτε στα 2 και 3 ευρώ μας είπαν να αγοράσουμε.
Που ήταν τόσο καιρό και θυμήθηκαν τώρα?
- Τα χρήματα που κέρδισα πρέπει να δουλεύω 7-8 χρόνια (8-9 ώρες την ημέρα) για να τα πάρω. Αν χάσω αυτή την ευκαιρία δεν θα συγχωρέσω ποτέ τον εαυτό μου.
Ήμουν στην εταιρεία που δουλεύω και γινόταν χαμός από την πολλή δουλειά, έπιασα το κινητό μου και βγήκα έξω γιατί είχε φασαρία εκεί που εργαζόμουν και δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ. Άρχισα τις πωλήσεις και πωλούσα market όπου είχε αγοραστές και έμεινα εκεί μέχρι να είμαι σίγουρος ότι πουλήθηκαν όλες. Η μετοχή ήταν στα €4,60 στο Χρηματιστήριο Κύπρου και στις 3,90 Αγγλικές λίρες στο χρηματιστήριο του Λονδίνου. Ακριβώς εκεί που ήταν και ο στόχος μου και εκεί που εντόπιζα τις αντιστάσεις που είχα αναφέρει. Είχα μετοχές και στα δύο χρηματιστήρια.
Αποφάσισα να πουλήσω (όπως λέει και ο O’ Neil) ενώ ήταν όλα θετικά για τη μετοχή:
- Η εταιρεία έκανε τα πιο πολλά κέρδη που είχε κάνει ποτέ στην ιστορία της.
- Η τάση στις ξένες αγορές ήταν ανοδική και τίποτα δεν φαινόταν ότι θα μπορούσε να χαλάσει το πάρτι.
- Είχε απίστευτα χαμηλό PE.
- Επαναγόραζε τις μετοχές της (buy back of shares).
- Είχε τη στήριξη των θεσμικών και μέλη της διοίκησης κατείχαν επίσης μετοχές
- Οι επενδυτές μέτοχοι ήταν ενθουσιασμένοι από τα κέρδη που τους έδωσε η μετοχή και ζητούσαν από τη διοίκηση (στην Γ.Σ.) να αυξήσει το ποσό τους μερίσματος την επόμενη φορά
- Ήταν πρώτο θέμα στα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ότι έκανε νέο ρεκόρ (δείτε πιο κάτω)
- Είχαμε θετικά reports από ειδικούς που έδιναν τιμή στόχο τα €6,50 και ότι η μετοχή είχε μεγάλη αξία και ήταν υποτιμημένη έναντι άλλων τραπεζών
- έδινε υψηλό μέρισμα
δείτε πιο κάτω σχετική ανακοίνωση από Χρηματιστηριακή εταιρεία
Μετά από τις πωλήσεις όταν είδα το ποσό που μπήκε στο λογαριασμό μου σκέφτηκα ότι πέτυχα το στόχο που είχα βάλει εξ αρχής. Εξασφάλισα τις σπουδές των παιδιών μου και δεν θα χρειαζόταν να κάνω δάνειο γι΄αυτό. Ένιωθα απόλυτα ικανοποιημένος. Τελικά είναι ωραίο το αίσθημα να πουλάς και να κάνεις πραγματικότητα τα κέρδη που φαίνονται στο χαρτοφυλάκιο σου.
Άρχισε η διόρθωση
Κάπου εκεί στο 4,60 – 4.65 ήταν και το υψηλό που έκανε η μετοχή. Ξαφνικά τις επόμενες ημέρες άρχισε να πέφτει. Όλοι οι αγοραστές που συσσωρεύονταν για να αγοράσουν τη μετοχή όταν ανέβαινε, τώρα που υποχωρούσε, εξαφανίστηκαν. Δεν υπήρχε βάθος/αγοραστική δύναμη.
Έγινε ακριβώς όπως τα εξηγούσε ο William J. O’ Neil σε ένα από τα βιβλία που έγραψε. Γι΄ αυτό έλεγε «πούλα όταν το ασανσέρ ανεβαίνει». Ήταν κάτι απίστευτο.
Στη συνέχεια η μετοχή υποχώρησε 4,40 και την επόμενη 4,10.
Το 2ο τηλεφώνημα
Ξαφνικά κτύπησε το τηλέφωνο μου. Ήταν και πάλι ο φίλος μου. Αυτή τη φορά το ύφος του ήταν διαφορετικό, ακουγόταν τρομαγμένος. Μου είπε ότι αγόρασε και άλλες μετοχές στο 4,40 και 4,20 αλλά η μετοχή έπεσε και άλλο. Με ρώτησε αν είχα αγοράσει τώρα που η μετοχή έπεφτε και του είπα ότι δεν είχα αγοράσει. Αμέσως τρομοκρατήθηκε και παραξενεύτηκε ταυτόχρονα, γιατί δεν είχα αγοράσει.
Θυμάστε που είχα αναφέρει πιο πάνω ότι η αγορά έχει ένα μοναδικό τρόπο να γκρεμίζει τα τεράστια «εγώ»?
Η διόρθωση για τη μετοχή της Τράπεζας Κύπρου πήγε περίπου στο €3,85 (σχεδόν 20%). Η οποία θεωρείτε μια φυσιολογική διόρθωση μετά από τέτοια άνοδο. Βρήκε πάλι στήριξη στη ανοδική γραμμή τάσης.
Στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα φαίνεται η σημασία των γραμμών τάσεων στην τεχνική ανάλυση
Σκέψεις μετά που πούλησα όλες τις μετοχές και ήμουν 100% cash
- Πήγα αρκετά καλά αλλά τώρα τι κάνω με τόσα μετρητά?
- Να επενδύσω ξανά άμεσα σε άλλες μετοχές ή όχι?
- Να περιμένω πτώση των γενικών δεικτών και μετά να επενδύσω?
- Αν θα επενδύσω, πόσα πρέπει να επενδύσω? Σίγουρα όχι όλο το ποσό. Θα φυλάξω σίγουρα τα χρήματα που θα χρειαστώ τα επόμενα 3-5 χρόνια, δεν θα τα ρισκάρω.
- Ας περιμένω λίγο. Οι αγορές ανέβηκαν πολύ και είναι πιθανή μια διόρθωση.
- Θυμήθηκα πάλι κάποιες συμβουλές που έγραφαν τα βιβλία που διάβασα και μια από αυτές ήταν: «αν είχες επιτυχίες, τότε λίγη αποχή από της αγορές δεν είναι κακό».
- Να ξαναγοράσω Τράπεζα Κύπρου τώρα που διόρθωσε?
- Ποιες οι προοπτικές της Τράπεζας Κύπρου? Είναι μια κυκλική μετοχή. Και 9 ευρώ να πάει από δω που είναι άντε και στην καλύτερη να έχω απόδοση 100%.
- Γιατί να μην αρχίσω το ψάξιμο για να βρω καμιά αναπτυξιακή μετοχή από τον Nasdaq?
Παρακολουθούσα τις Χρηματιστηριακές αγορές οι οποίες πραγματικά πήγαιναν πολύ καλά και έπρεπε να αποφασίσω τι να κάνω. Η τάση των γενικών δεικτών ήταν ανοδική.
Όπως είπε και ο Αντρέ Κοστολάνι κάποτε:
Το μαρτύριο του χρηματιστηρίου έχει να κάνει με το γεγονός ότι όποιος έχει μετοχές τρέμει μην πέσουν οι τιμές. Όποιος δεν έχει μετοχές και περιμένει να αγοράσει τρέμει μην ανέβουν οι τιμές.
Στρατηγική για τη συνέχεια
Σκέφτηκα και τελικά κατέληξα ότι θα επένδυα λίγα από τα χρήματα μου και όρισα κάποια κριτήρια και κανόνες. Όπως π.χ. θα αγόραζα μετοχές που δεν έτρεξαν πολύ και είχαν σχηματίσει κάποια βάση. Δεν είναι λογικό να κυνηγάς μια μετοχή που απομακρύνθηκε από τη βάση της πάρα πολύ. Αυτό αναφέρουν τα βιβλία που διάβασα και αυτό θα έκανα. Το ρίσκο που θα αναλάμβανα θα ήταν μεγαλύτερο από το πιθανό κέρδος που μπορεί να είχα.
Ξεκίνησα κάθε βράδυ να ερευνώ για να βρω αυτές τις μετοχές
Πιθανόν να μην τις αγόραζα τώρα αλλά θα τις έβαζα στη λίστα παρακολούθησης. Εξάλλου έπρεπε να αρχίσω να προετοιμάζομαι για τον επόμενο ανοδικό κύκλο. Ακόμα η άνοδος καλά κρατούσε αλλά θα έρθει φυσιολογικά και η πτώση κάποτε.
Η ιστορία και οι εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης θα συνεχίζουν χωρίς τέλος να επαναλαμβάνονται στο χρηματιστήριο γι αυτό και θα υπάρχουν πάντα ευκαιρίες.
Αρχίστε το διάβασμα αν θέλετε να κερδίσετε χρήματα από τις μετοχές
Σας θυμίζω τι είπε κάποτε ο θρυλικός Warren Buffett
«Το ρίσκο προέρχεται από το να μην ξέρεις τι κάνεις».
Ο τρόπος για να κερδίσει κάποιος χρήματα στο χρηματιστήριο είναι να αρχίσει να μελετά, να παρακολουθεί, να ενημερώνεται και να αρχίσει το ψάξιμο για να καταφέρει να βρει τις νικήτριες μετοχές που θα του δώσουν τα μεγάλα κέρδη.
Εγώ καθημερινά αφιερώνω χρόνο και προετοιμάζομαι για να αρπάξω την επόμενη μεγάλη ευκαιρία.
Πραγματικά πιστεύω ότι μπορεί ο οποιοσδήποτε να κερδίσει χρήματα αλλά πρέπει να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο που χρειάζεται.
Όπως λέει και ο William O’ Neil στα βιβλία του : «Αν κάθεστε κάθε νύχτα και βλέπετε τηλεόραση ή πίνετε μπύρες με τους φίλους σας μην περιμένετε να βελτιωθείτε και να βρείτε απαντήσεις σε κάτι τόσο πολύπλοκο όπως το χρηματιστήριο και οι αγορές».
Ο ELDER κάποτε είπε: “Το χρηματιστήριο είναι ο τόπος της υπερβολής και των κύκλων”. Αυτή η μεγάλη αλήθεια είναι που κάνει το χώρο του χρηματιστηρίου τόσο ξεχωριστό. Θυμίζω αυτό που είπα πιο πάνω…. «μέσα από τις παράλογες συμπεριφορές είναι που προκύπτουν συνήθως επενδυτικές φούσκες ή μεγάλες πτώσεις». Δημιουργούνται πραγματικά μεγάλες ευκαιρίες και μείς πρέπει να βρούμε τον τρόπο να βγάλουμε χρήματα. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος μας.
Να θυμάστε ότι ο σκοπός σας είναι να βγάλετε χρήματα και να μην κυνηγάτε να αγοράζετε σε πυθμένες και να πουλάτε στις κορυφές. Αυτό είναι κάτι αδύνατο και αν γίνει είναι απλά από τύχη.
Η ιστορία μου αυτή έχει σκοπό να εμπνεύσει κάποιους να αρχίσουν τη δική τους πορεία προς την επιτυχία. Αν τα κατάφερα σε κάποιο βαθμό εγώ τότε μπορεί να τα καταφέρει ο οποιοσδήποτε.
Φτάνει φυσικά να καταφέρετε να αποκτήσετε σιγά σιγά όλα τα απαραίτητα στοιχεία που ανάφερα αρκετές φορές πιο πάνω και που είναι απαραίτητα για να σας οδηγήσουν προς την επιτυχία.
Great read, many thanks! 🙏